تفسیر اذان توسط امام علی (ع)

 امام حسین (ع) فرمود: من و جمعی دیگر در مسجد نشسته بودیم که مؤذن با گفتن «الله اکبر» اذان را آغاز کرد. امیر مؤمنان حضرت علی (ع) با شنیدن اذان به گریه افتاد، وما نیز از گریه ی او گریستیم. وقتی که اذان پایان یافت، پدرم علی، رو به ما کرد و فرمود: «آیا می دانید مؤذن در اذان چه می گوید؟ »
عرض کردیم: «خدا و پیامبرش داناترند. » فرمود: «اگر می دانستید مؤذن چه می گوید کم می خندیدید و بسیار گریه می کردید» .
آنگاه مولای مؤمنان و پیشوای نمازگزاران، علی (ع) به تفسیر اذان پرداخت. خلاصه ای از فرمایشات آن حضرت به این شرح است:
حضرت فرمود:
«الله اکبر» معانی بسیاری دارد، از جمله ی آنها این است که یعنی خدای متعال موجودی ازلی و ابدی است. مؤذن با گفتن «الله اکبر» خبر می دهد از علم و قدرت و حلم و جود و کرم بزرگی پروردگار، «الله اکبر» ؛ یعنی تنها خدای جهان جاودان خواهد ماند و جز خدا، همه ی موجودات جهان محکوم به فنا هستند. «الله اکبر» ؛ یعنی خداوند از همه بندگانش بی نیاز است و به اعمال و عبادات هیچ یک از آنان احتیاجی ندارد…

«اشهد ان لا اله الا الله» ؛ یعنی شهادت به یگانگی پروردگار تنها باید با معرفت و شناخت قلبی باشد و گویی مؤذن با گفتن این جمله اعلام می کند که هیچ معبودی شایسته کرنش و پرستش نیست جز خدای عزوجل و هر معبودی باطل است جز ذات مقدس احدیت. «اشهد ان لا اله الا الله» ؛ یعنی هیچ هدایت کننده ای نیست جز خدا.

«اشهد ان محمداً رسول الله» ؛ یعنی محمد (ص) بنده و فرستاده و پیامبر و برگزیده ی خداوند است. او سید و سرور اولین و آخرین انسانهاست.
خداوند او را برای هدایت جهانیان و به حاکمیت رساندن دین اسلام فرمان داده است. هر کس با محمد (ص) به انکار و ستیز برخیزد و به او، و آیین نجات بخش او ایمان نیاورد، خدای عزوجل او را به دوزخ برد و هیچ گاه از آتش آن رها نیابد…
«حی علی الصلاه» ؛ یعنی برخیزید و به سوی بهترین کارهایتان (که نماز است) بشتابید. دعوت پروردگارتان را اجابت کرده، برای رسیدن به آموزش او شتاب کنید. بپاخیزید و آتشهایی را که (با گناهانتان) بر پشت خود افروخته اید، (با نماز) خاموش کنید. «حی الصلاه» ؛ یعنی برخیزید و به راز و نیاز با خدای بی نیاز بپردازید و حاجتهای خود را از او درخواست کنید. بسیار به یاد داشته باشید و قنوت و رکوع و سجود فراوان بجا آورید.
«حی علی الفلاح» ؛ یعنی ای بندگان خدا! به راه نجات رو آورید، راهی که گمراهی و هلاکتی در آن نیست. خود را بالا بیاورید و به رشد و تعالی برسانید و به زندگانی جاودانه ای دست یابید، که هرگز مرگی با آن نخواهد بود. برخیزید و از دیگران سبقت گیرید و به رستگاری بزرگ و نعمتهای جاودان در جوار محمد مصطفی (ص) در جایگاه صدق، نزد خداوند مالک مقتدر دست یابید.

موذن با گفتن «الله اکبر الله اکبر» در پایان، اعلام می کند که خداوند برتر از آن است که آفریدگان او بدانند که چه کرامتی نزد او است برای بنده ای که دعوت پروردگارش را اجابت کند و مطیع فرمانش باشد و او را بشناسد و پرستش کند و او را دوست بدارد و با او انس بگیرد. «الله اکبر» ؛ یعنی خداوند برتر از آن است که کسی بداند کرامات او برای دوستانش، و عقوبت او برای دشمنانش تا چه اندازه ای است.

«لا اله الا الله» ؛ یعنی خداوند را بر مردم دلیل رسا و قاطع است، که آن فرستادن پیامبران و بیان وظایف مردم و دعوت آنان به سوی حق است…
علامه مجلسی از شیخ صدوق نقل کرده است که راوی این حدیث به خاطر تقیه، جمله «حی علی خیر العمل» را ذکر نکرده است و در روایات دیگری آمده است که از امام صادق (ع) معنای «حی علی خیر العمل» سؤال شد. حضرت فرمود: «خیرالعمل؛ یعنی ولایت اهل بیت (ع) » . و در حدیث دیگری می خوانیم: «خیر العمل» نیکی کردن به فاطمه اطهر (ع) و فرزندان بزرگوار آن بانوی بانوان می باشد.